Μουσική

Η απάντηση είναι πολύ απλή και αναμενόμενη, και φυσικά μιλάμε για το θέατρο. Ωστόσο, αν θέλουμε να καταλάβουμε τον ρόλο της μουσικής μέσα σε ένα έργο όπερας, αλλά και τη γέννηση, τη δημιουργία αυτού του είδους, αρκεί να ανατρέξουμε σε κάτι πολύ απλό, στην σύνδεση αυτών των δύο τεχνών. Όπως μπορείτε να ανακαλύψετε στην ενότητα 1, Η γέννηση της όπερας, η όπερα γεννήθηκε μέσα από τη συζήτηση σχετικά με ερωτήματα για το πως μπορεί να συνδεθεί ο λόγος με τη μουσική, και πως θα μπορούσαν να αναβιώσουν έργα του αρχαίου ελληνικού δράματος με τη συνοδεία μουσικής. Μέσα από αυτές τις ιδέες λοιπόν και τον πειραματισμό πάνω σε αυτές, γεννήθηκε αυτό το μεγάλο κεφάλαιο των παραστατικών τεχνών, η όπερα.

Στην όπερα έχουμε μέρη τραγουδιστικά (άρια), μέρη που παραπέμπουν περισσότερο στην ρυθμική απαγγελία (ρετσιτατίβο) και μέρη ορχηστρικά (ουβερτούρα, ιντερμέτζο) [βλέπε ενότητα 9, Είδη & Μέρη]. Όλα τα παραπάνω πλάθουν την ιστορία του κάθε έργου όπερας και συμβάλλουν στη δραματουργία, δηλαδή στην καλύτερη αναπαράσταση της ιστορίας για τον θεατή. Ωστόσο, όπως αναφέραμε και στην ενότητα του Κειμένου, με το πέρασμα των χρόνων και την εξέλιξη του είδους, συνθέτες εισήγαγαν μέσα στα έργα τους ηλεκτρονικά όργανα και όργανα που δεν ανήκουν στην ορχήστρα, ήχους από αντικείμενα, ήχους από το περιβάλλον και τον χώρο εξέλιξης της ιστορίας (ηχητικά τοπία), μουσικά κολάζ με αποσπάσματα παλαιότερων έργων και πρωτότυπης νέας μουσικής, και πολλά άλλα. Κάτι αντίστοιχο θα προσπαθήσουμε να κάνουμε κι εμείς αντλώντας έμπνευση από διάφορες προτάσεις παραγωγής μουσικής, με στόχο τη δημιουργία μιας αφήγησης ιστορίας μέσα από τη σύμπραξη λόγου και μουσικής.

Αναλυτική μελέτη του κειμένου
(διαβάστε προσεκτικά πολλές φορές το κείμενο του έργου σας)

Επιλογή των μουσικών σημείων
(καθορίστε και σημειώστε τα σημεία μέσα στο κείμενο που θα θέλατε να υπάρχει μουσική, είτε αυτή είναι σημεία μουσικής χωρίς λόγο [ορχηστρικά], μουσική υπόκρουση πάνω στο κείμενο, μουσική σε συνδυασμό με λόγο [ρυθμική απαγγελία], τραγουδιστικά μέρη)

Καθορισμός των μουσικών σημείων
(αφού επιλέξετε τα σημεία όπου θα υπάρχει μουσική, σε συνάρτηση με τη σκηνοθεσία της παράστασης [επόμενη ενότητα] σκεφτείτε και καθορίστε τον τρόπο με τον οποίο θα υπάρχει η μουσική στα συγκεκριμένα σημεία [ορχηστρικά, φωνητικά, ρυθμική απαγγελία κλπ.])

Ένας τρόπος για να ξεκινήσετε είναι η χρήση μουσικών θεμάτων από γνωστές όπερες, ή ακόμη και τραγουδιών και μουσικών θεμάτων, ανεξάρτητα από την όπερα, κάτι το οποίο πιθανόν να έχετε κάνει σε σχολικές γιορτές. Με βάση το θέμα του έργου σας και την ιστορία που έχετε να παρουσιάσετε, και αφού εντοπίσετε, όπως προαναφέρθηκε, τα μουσικά σημεία του έργου, μπορείτε να αναζητήσετε σχετικά μουσικά αποσπάσματα από ήδη γνωστά μουσικά έργα. Έχετε στο νου σας πάντα το θέμα, το ζητούμενο της ιστορίας, την αισθητική και το στυλ του έργου σας, και με βάση αυτά αναζητήστε προσεκτικά μουσικά θέματα και τραγούδια που μπορούν να συνδεθούν με το έργο σας.

Σε ένα δεύτερο επίπεδο, και με τη χρήση κάποιου ελεύθερου προγράμματος ψηφιακής επεξεργασίας ήχου, θα μπορούσατε να επεξεργαστείτε τα μουσικά θέματα που έχετε επιλέξει, προσθέτοντας κάποια ρυθμική ηχητική βάση, ψηφιακούς ήχους και άλλα πολλά που μπορείτε να ανακαλύψετε μέσω του πειραματισμού σε τέτοιου είδους προγράμματα.

Κάτι ακόμη που θα μπορούσατε να δοκιμάσετε είναι η δημιουργία των δικών σας τραγουδιών τα οποία θα μπορούσατε να εισάγετε στην παράστασή σας. Σε ένα πρώτο βήμα θα μπορούσατε να πειραματιστείτε με τη συγγραφή στίχων. Στη συνέχεια αφού πρώτα σκεφτείτε τον ρόλο του τραγουδιού και το ύφος μέσα στο έργο σας, θα μπορούσατε να καταγράψετε ή να ηχογραφήσετε την μελωδία του τραγουδιού με τη βοήθεια του εκπαιδευτικού μουσικής ή σε συνεργασία με συμμαθητές σας που γνωρίζουν μουσική σημειογραφία. Επιπλέον, θα μπορούσατε να αξιοποιήσετε τους στίχους για τη ρυθμική απαγγελία που θα συναντήσετε παρακάτω.

Ένα ακόμη υλικό που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε σε μία παράσταση αξιοποιώντας τον ήχο, είναι ο σχεδιασμός και η δημιουργία ηχοτοπίων, τα οποία είτε ζωντανά, είτε ηχογραφημένα μπορούν να αξιοποιηθούν στον σχεδιασμό του ηχητικού περιβάλλοντος της παράστασης. Ας δούμε παρακάτω όμως τι είναι το ηχοτοπίο.

Το σύνολο των ήχων που μας περιβάλλει ονομάζεται ηχοτοπίο. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι κάθε τόπος χαρακτηρίζεται από το ηχητικό του περιβάλλον το οποίο είναι πάντα μοναδικό. Το μοναδικό αυτό ηχοτοπίο συμπεριλαμβάνει κάθε μορφής ήχο που ακούμε. Από τον θόρυβο του κλιματιστικού, μέχρι τα δάχτυλά μας στο πληκτρολόγιο και από το νιαούρισμα της γάτας έξω από το σπίτι, μέχρι το αγαπημένο μας κομμάτι που παίζει από τα ηχεία. Επομένως, όλοι οι ήχοι που ακούμε ανα πάσα στιγμή συνθέτουν το ηχοτοπίο μας.

Ο ήχος έχει τη δύναμη να μας ταξιδέψει σε φανταστικούς χώρους. Όταν φανταζόμαστε ένα μέρος που θέλουμε πολύ να πάμε, δεν σκεφτόμαστε μόνο με εικόνες, αλλά και με ήχους. Το ίδιο λοιπόν κάνουμε με τη δημιουργία ηχοτοπίων μέσα σε μία παράσταση. Φανταζόμαστε τον χώρο – μέρος – πλαίσιο που θέλουμε να αναπαράγουμε σκηνικά και σκεφτόμαστε τους ήχους που περιέχονται μέσα σε αυτό. Κάπως έτσι, δημιουργούνται και τα ηχοτοπία. Δοκιμάστε να δημιουργήσετε ένα ηχοτοπίο στη Δραστηριότητα 2.

Στις μέρες μας είναι πολύ εύκολο να βρείτε ψηφιακά προγράμματα παραγωγής και επεξεργασίας ήχων και μουσικής, που είναι δωρεάν, προσιτά και εύχρηστα. Τα συγκεκριμένα προγράμματα μπορούν να σας προσφέρουν τη δυνατότητα πειραματισμού στη δημιουργία πρωτότυπης μουσικής. Μέσα από διαθέσιμες βιβλιοθήκες ήχων και μουσικών οργάνων και αρκετά εργαλεία ηχογράφησης και επεξεργασίας ήχου, έχετε τη δυνατότητα να πειραματιστείτε με ιδέες δημιουργίας πρωτότυπης μουσικής, χωρίς να είναι απαραίτητη η χρήση μουσικής γλώσσας και σημειογραφίας.